Kanser
hem dünyada hem de ülkemizde sebebi bilinen ölümler sıralamasında
kardiyovasküler hastalıklardan sonra ikinci ölüm sebebi olması açısından
önemli bir toplum sağlığı problemidir. Özellikle ortaya çıkışının
önlenebildiği, taramalarla ölümün yok edilebildiği ve erken teşhis
edildiğinde tedavinin yaşam kalitesine çok şey katabildiği kanser
türlerini göz önüne alırsak korunmanın önemi artmaktadır
Dünyada
her yıl 14 milyon kişinin yakalandığı ve 8,2 milyon kişinin ölümüne
sebep olan kanser; yaş, cinsiyet, dil, din, ırk ayırımı yapmaksızın tüm
insanları etkilemektedir. Kanserde benzer seyir devam ettiği takdirde,
2030 yılında 22 milyon yeni vaka ortaya çıkması beklenmektedir.
Ülkemizde
ki en son resmi rakamlar değerlendirildiğinde bir yıl içerisinde
yaklaşık 96.200 erkek ve 67.200 kadının kanser teşhisi aldığı tahmin
edilmektedir. Son 5 yıl verileri değerlendirildiğinde; kanser sıklığında
herhangi bir artış ya da azalış olmadığı söylenebilir (Şekil
1).Türkiye’de görülmekte olan kanserin sıklığı Avrupa Birliği ülkeleri
ve Amerika gibi gelişmişlik düzeyi yüksek olan ülkelere göre daha
düşüktür.
Bireyler ve toplumlar, yaygın kanser türlerinin en az üçte birinin daha
sağlıklı bir beslenme biçiminin seçilmesi, tütün ürünlerinden uzak
durulması, fiziksel aktivitenin arttırılması ve alkol kullanımının
azaltılması ile önlenebileceği konusunda bilgilendirilmelidir. Ayrıca
ultraviyole radyasyondan korunma, mesleksel ve çevresel maruziyetlerin
önüne geçilmesi ile kanser yükü daha da aza indirgenecektir.
Dünyada
ve Türkiye’de kanserin önemli bir kısmı önlenebilen kanserlerdir.
Özellikle ülke verilerimiz değerlendirildiğinde tütün ve obesite ile
mücadele programımız kanser kontrolünün en önemli yapıtaşlarını
oluşturmaktadır. Hiç kuşkusuz ki kanser tedavi üzerine yapılan
yatırımlar ile değil, ancak önleme ve erken teşhis üzerine yöneltilen
eylem planları ile kontrol altına alınabilir. Bunlarla beraber alkol ile
mücadele, fiziksel aktivetinin arttırılması, tuzun kısıtlı
kullanılması, enfeksiyon ajanları ile mücadele de çok önemli
unsurlardır.
Kanser
kontrolünde en önemli yapıtaşı elinizde doğru, tam ve güvenilir veri
olmasıdır. Dünya nüfusunun aktif kanser kayıtçılığı açısından sadece
%8’i takip edilirken, 2014 yılında 81 ilimizde de aktif kanser kayıt
merkezi hizmetleri başlayamış ve kanser kayıtçılığında %100 kapsama
oranına ulaşılmıştır.
Kanser
türlerinin uyarılarını erken keşfetmek, bulgularını araştırmak ve ileri
tetkik için hastaların sevk edilmesi erken tanı şansını arttırmaktadır.
Bu nedenle, kanserde erken tanı programları toplumun, sağlık
çalışanlarının ve politika oluşturucularının bilgisini arttırmayı
hedeflemeli, erken tanı olanakları hakkındaki farkındalığı
arttırmalıdır. Ülkemizde meme, kalın bağırsak ve rahim ağzı kanserleri
için toplumun kaynaklarına ve hastalık yüküne uygun olarak tarama
programları yürütülmektedir.
Toplum
tabanlı kanser taramalarına yönelik, ülke genelinde Kanser Erken
Teşhis, Tarama ve Eğitim Merkezleri (KETEM) kurulmuş olup hâlihazırda
ülkemizde 33’ü mobil olmak üzere 199 adet KETEM mevcuttur. Yeni
KETEM’ler olabildiğince hastane dışında ulaşımı daha kolay Sağlıklı
Yaşam Merkezi şeklinde planlanmakta olup tarama oranlarımız yeni açılan
KETEM’lerle birlikte giderek artmaktadır(şekil 2)
Kanser
taramaları uluslararası standartlarda yürütülmekte; rahim ağzı kanseri
uluslararası kanser tarama rehberlerinde de yer alan HPV-DNA testi ile
taranmaktadır. Smear ile tarama sonucu pozitif saptanan 100.000 olgudan
sadece 4’ünde kanser tespit edilirken, şu an HPV testi pozitif olan
100.000 olguda 400 kanser öncülü lezyon ve 45 kanser yakalanmaktadır.
Ayrıca tespit edilen kanser olgularının %90’dan fazlası 1. evre olup
yılda yüzlerce kadının hayatı kurtulmaktadır
Bilimsel
avantajının yanı sıra HPV DNA testleri merkezi laboratuarlarda analiz
edilerek sonuçlar en geç 10 iş günü içerisinde vatandaşımıza
iletilmektedir. Tarama mamografileri de Avrupa Birliği standartlarında
kurulmuş olan ulusal raporlama merkezinde değerlendirilmekte ve her iki
tarama testinin de sonuçlarına vatandaşlarımız internetten
ulaşabilmektedirler.
